|
SÜRTÜNME KUVVETİ
Hangi Yüzeyde Daha Kolay Hareket Eder?
Birbiri ile temas halinde olan yüzeyler arasında harekete engel olacak yönde ortaya çıkan kuvvete sürtünme kuvveti denir.
Sürtünme kuvveti temas gerektiren kuvvettir ve cismin hareketine zıt yöndedir.
Etkinlik: Hangi yüzeyde Daha Çok Yol alır?
• Bilyenin cam yüzey üzerinde aldığı yol en fazladır. Çünkü cam yüzey en pürüzsüz yüzeydir.
• Bilyenin daha fazla yol alması için yüzey yağlanarak kayganlaştırılabilir.
• Bilyenin daha az yol alması için yüzeye kum dökülerek pürüzlü bir yüzey oluşturulabilir.
Etkinlik: Hangi Kuvvet Daha Büyük?
• Tahta takoz pürüzlü yüzeyde hareket ettirildiğinde dinamometrenin gösterdiği değer en büyük oldu. Çünkü pürüzlü yüzeylerde sürtünme fazladır ve cismin hareketine ters yönde olan kuvvet dinamometrenin gösterdiği değerin artmasına neden olmuştur.
Cisimle yüzey arasındaki sürtünme kuvveti;
• Yüzeyin cinsine
• Cismin ağırlığına
bağlıdır.
*Az pürüzlü(kaygan) yüzeylerde girinti ve çıkıntı az olduğundan sürtünme kuvveti az olur. Pürüzlü yüzeylerde girinti ve çıkıntı fazla olduğundan sürtünme kuvveti çok olur.
* Cismin ağırlığı arttıkça sürtünme kuvveti artar.
Sürtünmenin Olumsuz Yönleri
• Hareketin zorlaşması,
• Sürtünme nedeniyle kapıların gıcırdaması,
• Elbiselerimizin aşınarak eskimesi,
• Kapı, pencere vb. gıcırdaması,
• Hareketli makine parçalarının aşınması,
Sürtünme kuvvetinin istenmediği durumlarda sürtünmeyi azaltacak önlemler alınır. Bunlar;
• Makinelerin hareketli parçalarının yağlanması
• Hareketli araçlara tekerlek takılması
• Fatih`in gemilerin altını yağlayarak karada hareket ettirmesi
• Gıcırdayan kapıların yağlanması
sürtünmeyi azaltıcı önlemlerdir.
Sürtünmenin Olumlu Yönleri
Sürtünme, her zaman için istenmeyen bir durum değildir.
• Düşmeden kolayca yürüyebilmemiz,
• Yazı yazabilmemiz ve yazdıklarımızı silebilmemiz,
• Paraşütçülerin yavaşça yere inmesi,
• Dağcıların dağa tırmanabilmesi,
• Eşyaların koyduğumuz yerde kalmaları,
• Frene basıldığında aracımızın durması,
Sürtünme kuvvetinin istendiği durumlarda sürtünmeyi artıracak önlemler alınır. Bunlar;
• Kışın araba lastiğine zincir takılması ya da kar lastiği kullanılması,
• Merdivenlerde kaydırmaz bant kullanılması,
• Haltercilerin halteri kaldırmadan önce ellerine toz sürmesi,
• Futbolcuların ayakkabı tabanlarının dişli yapılması,
• İş makinelerinin teker dişlerinin daha büyük olması,
sürtünmeyi artırıcı önlemlerdir.
Hava Ortamında Sürtünme Kuvveti
Bir cisim hava ortamında hareket ederken de cisme sürtünme kuvveti etki eder. Hava ortamında hareket eden cisimlerle hava arasındaki sürtünmeye hava direnci veya hava sürtünmesi denir. Paraşütün yere yavaşça inmesinin, salıncakta sallanan çocuğun bir süre sonra durmasının sebebi hava sürtünmesidir. Hava direnci, cismin hareketine zıt yöndedir ve cismin hareketini zorlaştırır.
Hava ve kara ortamında hareket eden cisimler, karşılaşacakları hava direncine göre tasarlanır.
• Uçaklar hava direncini azaltacak şekilde tasarlanırken, paraşütler hava direncini artıracak şekilde tasarlanır.
• Yelkenliler hava direnci sayesinde hareket ederler.
• Göçmen kuşlar “V” şeklinde uçarak hava direncinden daha az etkilenirler.
• Jet uçakları ve yarış otomobilleri hava direncinden en az etkilenecek şekilde tasarlanırlar.
• Bisiklet yarışçıları hava direncinden az etkilenmek için bisikleti başlarını öne eğerek sürerler.
Hava ortamında hareket eden cisimlerin, hava ile etkileşen yüzey alanları büyüdükçe hava direnci artar. Örneğin, aynı defter yaprağını buruşturarak ve buruşturmadan aynı yükseklikten bıraktığımızda, açık olan defter yaprağı daha geç düşer. Çünkü hava ile etkileşen yüzey büyük olduğundan hava direnci fazla olmuştur.
Sıvı Ortamda Sürtünme Kuvveti
Su ile su içerisinde hareket eden cisimlerin yüzeyleri arasındaki kuvvete su direnci veya su sürtünmesi denir. Su direnci cismin hareketini zorlaştırır.
Su içerisinde hareket eden cisimler karşılaşacakları su direncine göre tasarlanırlar.
• Gemilerin “V” şeklinde yapılması su direncini azaltır.
• Sürat tekneleri daha hızlı gidebilmesi için daha sivri uçlu yapılırlar.
• Dalgıçların özel kıyafetleri su direncini azaltır.
• Yüzücülerin yarışa başlarken suya ellerini birleştirerek atlamaları su direncini azaltır.
Çalışmayı Word olarak indirin
Mustafa ÇELİK
Yahya Kaptan Ortaokulu
Fen Bilimleri Öğretmeni
|
|
Bu konu 34832 kez okundu |
|
|
